İş hayatındaki rekabetin ve kişiler arası anlaşmazlıkların bir sonucu olan Mobbing, iş yerlerindeki kişilerin diğer kişilere uzaklaştırma, yıldırma gibi amaçlarla yaşattıkları mağduriyettir. Mobbing belli bir düzen ve plan doğrultusunda devam edebileceği gibi diğer kişilerin sosyal, psikolojik, fizyolojik, sağlık veya mesleki konulardaki durum ve değerlerine zarar vermeye yönelik kasıtlı davranışlar içerebilir.
Yargısal Kriterler
Bir mobbing suçlamasının yargısal olarak kabul edilmesine yönelik belli şartlar olduğu görülüyor. Uzun zaman boyunca düzenli bir şekilde bir işçiye karşı yapılan psikolojik taciz mobbing olarak nitelendiriliyor. Özgüven kırıcı davranışlar da mobbing kriterleri arasında yer alıyor. Ancak mobbingi kanıtlamak için soyut söylentiler yerine somut belgeler gerekiyor. Bu nedenle kanıt niteliğindeki yazışma ve belgelerin saklanması öneriliyor. Yapılan mobbing kanıtlandığı takdirde ise mağdurlar fesih veya tazminat talebinde bulunabiliyorlar.
İş Yerindeki Psikolojik Tacizin Türleri
İş yerindeki psikolojik taciz üç şekilde gerçekleşiyor. Genellikle üstlerin astlara yaptığı mobbing olan Düşey Psikolojik Taciz akla ilk gelen olsa da çıkar çatışması ve rekabet doğrultusunda gün yüzüne çıkan Yatay Psikolojik Taciz ve kıskançlık, kabullenememe sonucunda oluşan Dikey Psikolojik Taciz de iş yerlerinde meydana gelebiliyor. Yatay Psikolojik Taciz aynı konumda bulunan çalışanlar arasında olurken Dikey Psikolojik Taciz çalışanların işverenlere veya üst yöneticilere yaptığı mobbing için kullanılıyor ve daha nadir görülüyor.
Mobbingin Belirtileri Nelerdir?
Mobbinge maruz kalan kişilerin karşılaşabileceği belli başlı durumlar mevcut. Örneğin bir kişi iş yeri ortamına girdiği anda insanlar konuşmasını bir anda kesip sessizleşiyorsa, tartışmalar uzuyor ve fazlalaşıyorsa, kulaktan kulağa söylentiler yayılmaya başlıyorsa, kişi kendini gözetleniyor gibi hissediyorsa, kişiye yapılan sürekli eleştiriye karşılık kişiden bir soru geldiğinde görmezden geliniyorsa veya etkinliklere çağrılmıyorsa bir kişi kışkırtılmaya çalışılıyor ve mobbinge uğruyordur. Yöneticiler tarafından yapılan en yaygın mobbinglerden birinin ise bir kişiyi yeteneğine, becerisine ve statüsüne nazaran çok daha düşük veya alakasız mevkilerdeki işlere atamak olduğu görülüyor. Bu duruma benzer olarak kişinin daha alt kademede yer alan çalışanlara göre daha az maaş alması da mobbing unsurlarından biri.
Neden Mobbing Uygulanır?
Araştırmalara göre iş yerindeki bir çalışana mobbing uygulayan kişiler kendi itibarlarını yükseltme amacı taşıyor. Açık iletişimler kurma ve dürüst olma konusunda başarılı olamayanlar mobbing yapmaya başvurabiliyor. Suçlayıcı, yargılayıcı olma, güç ve kontrol odaklı olma gibi karakter özellikleri de kişinin diğer çalışanları mobbinge uğratma potansiyelini arttırabiliyor. Araştırmacılara göre genellikle mobbing uygulayan kişinin iş alanındaki yetkinliği ve yeteneği mobbing uygulanan kişiye göre daha az oluyor. Bu durumdan ötürü de bahsedilen tüm bu karakter özellikleri ve davranış biçimleri ortaya çıkmaya başlıyor.
Mobbingin Süresi ve Etkileri
Tanımı gereği sistematik olması gereken mobbing eylemi en az 6 ayı kapsamalı ve kötü muameleler ayda birkaç kez düzenli bir şekilde tekrarlanmalı. Ancak Mobbingin genellikle 9 -15 ay arası uygulandığı görülüyor. Mobbinge uğrayan kişi açısından ise etkileri 3-4 sene kadar sürebiliyor. Rapor alma, işe gelmek istememe, işe geç kalma, hastalıklardan muzdarip olmanın sonucu istifaya kadar gidebiliyor. Bu süreçte mağdur olan kişiler ekonomik anlamda da bir o kadar yıpranıyor. Yapılan araştırmalara göre mobbingin psikolojik etkilerinden arınmak uğruna başvurulan tedavi, ilaç ve doktorlar kişinin kazancının da ötesine geçiyor. Yalnızca mobbing uygulanan kişi değil, kişinin ailesi ve mobbing uygulanan iş yeri de bu durumdan etkilenebiliyor.
Mobbingin Yarattığı Makro Etkiler
Mobbingin yarattığı zararlar yalnızca mobbing mağdurlarını kapsamıyor. Yapılan araştırmalara göre mobbing ülke ekonomisini dahi olumsuz yönde etkileme gücüne sahip. Psikolojik taciz sonucunda birçok çalışanda oluşan sağlık sorunlarıyla beraber çalışanlarda oluşan verimsizlik nedeniyle de ülke ekonomisinde makro kayıplar görülebiliyor.
Mobbingin bireysel ve toplumsal olarak oldukça zararlı etkileri mevcut. Mobbing sonucu iş yerindeki psikolojisi minimum seviyede olan bir çalışanın hem kendi hem iş yeri hem de ülke ekonomisi bu durumdan etkileniyor. Mobbing mağdurlarıyla empati kurarak mobbing ve benzeri eylemlerin iş yerlerinde gerçekleşmemesi adına gerekli eğitimler vererek, mağduriyete karşı sessiz kalmayarak gerekli önlemleri almak gerekiyor.